Hoe houden we de aarde leefbaar voor planten, dieren & mensen? In een wereld waarin het klimaat uit de bocht vliegt, ecosystemen onder druk staan, en de mens op zoek is naar een evenwichtige en houdbare relatie met de natuur, is de ontwikkeling van dit alternatieve organisatiemodel een radicale hervorming waarbij de stem van de natuur eindelijk wordt gehoord.
Wanneer er gewerkt wordt vanuit een organisatie, overheidsinstelling, commercieel bedrijf, bestuur of wat voor samenwerkende groep mensen dan ook, staat het in kaart brengen en afwegen van belangen altijd centraal. De meeste organisaties lopen hierbij zonder het te weten tegen een blinde vlek aan: ze beperken zich tot het belang van de mens. Met escalerende klimaatverandering, afname in biodiversiteit en de algehele bewoonbaarheid van de aarde die op de proef wordt gesteld, schiet de huidige manier waarop we samenwerkingen in onze huidige maatschappij vormgeven tekort. Niet-menselijke levensvormen zoals planten, dieren, insecten, maar ook het leven in de bodem zoals bacterieën en schimmels, worden enkel als grondstof of product gezien en raken uitgeput of verdwijnen. Als alternatief brengt het Zoöp-model verandering in deze vastgeroeste structuur. Door verder te kijken dan het belang van de mens en door de levende natuur letterlijk een stoel te geven aan de gesprekstafel.
Het idee van de Zoöp komt voort uit een onderzoek van Het Nieuwe Instituut, dat samen met ecologen, filosofen, kunstenaars, ondernemers en juristen naar een manier zocht om de positie van niet-menselijk leven binnen onze menselijke samenlevingen te versterken. Tegenwicht bieden tegen het kader waarin de mens vooral vanuit de natuur onttrekt en niets teruggeeft, evenals het stimuleren van ecologische heropleving, moeten ervoor zorgen dat de kwaliteit van leven er op vooruitgaat voor alle levensvormen — dus ook de mens. Samengevoegd uit het Griekse “zoë” (‘leven’) en samenwerking of coöperatie, betekent zoöp daarom een samenwerking waarvan al het leven onderdeel is.
Hoe gaat dat precies in zijn werk? Concreet betekent het dat er een plek in het bestuur van een organisatie wordt gereserveerd voor een vertegenwoordiger van niet-menselijke levensvormen. Op deze plek zal een expert, die volledig onafhankelijk is van de organisatie en die opereert vanuit de Zoönomische Stichting, als Spreker voor het Leven er voor zorgen dat de belangen van niet-menselijk leven gehoord worden in de keuzes die de organisatie maakt.
Samen met de Spreker voor de Levenden doorloopt de Zoöp dan elk jaar een proces waarmee het regeneratieve gehalte van de organisatie wordt bepaald. Op basis daarvan worden interventies worden gepleegd die de kwaliteit van leven van de hele Zoöp bevorderen.
Verder verandert er qua structuur eigenlijk niets: de organisatie werkt in alle andere opzichten zoals het altijd doet, maar dan met een vertegenwoordiger die verder kijkt dan de belangen van de mens. En in precies die eenvoud ligt volgens de onderzoekers de kracht van het model: er hoeft weinig op de schop. Vrijwel elke organisatie kan dus als Zoöp aan de slag en voor een directe heropleving van de natuur zorgen. Juristen hebben aan het model meegewerkt om ervoor te zorgen dat de Zoöp logica naadloos in bestaande organisatiestructuren verwerkt kan worden.
Zoöp in het kort:
- Zoöps versterken de positie van niet-mensen binnen menselijke samenlevingen
- Zoöps dragen bij aan ecologische regeneratie op een manier die extractivistische dynamiek tegengaat.
- Het zoöp-model is ontworpen om toepasbaar te zijn door een breed scala aan organisaties.
Het klinkt wellicht als de toekomst, maar er zijn inmiddels zo’n twintig organisaties die concreet de eerste stappen zetten om het Zoöp model te implementeren en zodoende hun ecologische belasting te keren. Deze proto-Zoöps, zoals deze Zoöps-in-wording heten, verkennen de mogelijkheden en delen de kennis die zij hierbij opdoen met elkaar en het Zoönomisch Instituut zodat er een uitgebreid netwerk aan relevante kennis ontstaat. Het Nieuwe Instituut is zelf de allereerst Zoöp en trapt op 22 april 2022 dit nieuwe organisatiemodel af. Andere organisaties in Nederland, België, Duitsland, Italië en Slovenië werken al met elementen van het model en dragen bij aan de ontwikkeling hiervan.
Benieuwd hoe het Het Nieuwe Instituut en de andere proto-Zoöps afgaat, wil je meer weten over het model of wil je op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen? Bezoek dan zoop.hetnieuweinstituut.nl en schrijf je in voor de zoöp nieuwsbrief.
